การแพ้ชนิดรุนแรง (Anaphylaxis): สิ่งที่ควรรู้และวิธีรับมือ

Anaphylaxis หรือ การแพ้ชนิดรุนแรง เป็นภาวะที่ระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้ (Allergens) อย่างรวดเร็วและรุนแรง อาจเป็นอันตรายถึงชีวิตหากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

สาเหตุของการเกิด Anaphylaxis

Anaphylaxis สามารถเกิดจากสารก่อภูมิแพ้หลากหลายประเภท สาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่:

1. อาหาร: เช่น ถั่วลิสง อาหารทะเล นม ไข่ แป้งสาลี หรือแอลกอฮอล์
2. ยา: เช่น ยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาต้านการอักเสบ หรือวัคซีนบางชนิด
3. แมลง: เช่น พิษจากการต่อยของผึ้ง ต่อ แตน และมดมีพิษ
4. สารก่อภูมิแพ้ในอากาศ: เช่น ขนสัตว์ หรือเกสรหญ้า
5. สารเคมี: เช่น น้ำยาทำความสะอาดหรือสารในอุตสาหกรรม
6. สารทึบรังสี (Radiocontrast Media)
7. ปัจจัยอื่น ๆ: เช่น การออกกำลังกาย

อาการของ Anaphylaxis

อาการมักเริ่มภายในไม่กี่นาทีหรือชั่วโมงหลังสัมผัสสารก่อภูมิแพ้ โดยแบ่งตามระบบต่าง ๆ ดังนี้:

• ระบบผิวหนังหรือเยื่อบุ: ผื่นแดง ลมพิษทั่วตัว คัน หรือบวม โดยเฉพาะบริเวณหน้า ปาก ลิ้น และเพดานอ่อน
• ระบบทางเดินหายใจ: คัดจมูก น้ำมูกไหล หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงหวีด หรือคอบวม
• ระบบหัวใจและหลอดเลือด: ความดันโลหิตต่ำ หน้ามืด หรือหมดสติ
• ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง หรือท้องเสีย

การปฐมพยาบาลเบื้องต้น

1. โทรขอความช่วยเหลือทันที: โทร 1669 (ในประเทศไทย) หรือหมายเลขฉุกเฉินในพื้นที่
2. ฉีดอะดรีนาลิน (Epinephrine):
   • หากมีเครื่องฉีดยาอะดรีนาลินชนิดอัตโนมัติ (EpiPen) ให้ฉีดที่ต้นขาด้านนอกทันที
   • หากไม่มีเครื่องฉีดยา ให้รอความช่วยเหลือจากแพทย์โดยเร็วที่สุด
3. ให้นอนราบ: ยกขาเล็กน้อยเพื่อเพิ่มการไหลเวียนของเลือด และช่วยให้ผู้ป่วยหายใจสะดวกขึ้น

วิธีป้องกัน Anaphylaxis

1. หลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ที่ทราบว่าตนเองแพ้อย่างเคร่งครัด
2. พก เครื่องฉีดยาอะดรีนาลินชนิดอัตโนมัติ (EpiPen) และเรียนรู้วิธีใช้อย่างถูกต้อง
3. แจ้งข้อมูลการแพ้ต่อแพทย์ พยาบาล หรือร้านอาหาร
4. สวมใส่ สร้อยข้อมือหรือบัตรแจ้งการแพ้ ระบุชนิดสารก่อภูมิแพ้ที่แพ้

ข้อสำคัญ

Anaphylaxis เป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องได้รับการดูแลอย่างทันท่วงที หากสงสัยว่าตนเองหรือผู้อื่นมีความเสี่ยงต่อการแพ้ชนิดรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินความเสี่ยงและรับคำแนะนำเพิ่มเติม

การมีความรู้เกี่ยวกับ Anaphylaxis ช่วยเพิ่มโอกาสรอดชีวิตและลดความเสี่ยงจากภาวะฉุกเฉินนี้ได้ ดังนั้น หากสงสัยว่ามีอาการแพ้ อย่าลังเลที่จะขอความช่วยเหลือจากบุคลากรทางการแพทย์

แพทย์หญิงมลชนิดา มะธิโตปะนำ
แพทย์เวชศาสตร์ฉุกเฉิน